Bài thơ Đò Đò được Chế Lan Viên viết trong hoàn cảnh bị bệnh không đi đâu được, trong khi các bạn đồng hành đi tu ở nhiều nơi. Bài thơ được viết như một lời tự an ủi, với tựa đề ban đầu là Con tàu Tây Bắc.
Tây Bắc? Tây Bắc có gì đặc sắc
Khi trái tim tôi trở thành những con tàu
Khi Tổ quốc khắp nơi cất tiếng hát
Tâm hồn tôi là Tây Bắc chứ còn đâu nữa
Con tàu này đang đi về phía tây bắc, bạn sẽ đi chứ?
Bạn bè ở xa, tôi lưu giữ bầu trời Hà Nội
Anh có nghe gió hú không?
Ra khỏi cửa? Chuyến tàu đói mặt trăng
Đất nước rộng lớn, đời tôi bé nhỏ
Chuyến tàu gọi anh ra đi sao người phụ nữ có bầu lại ra đi?
Không có thơ trong trái tim khép kín
Linh hồn tôi chờ đợi để gặp bạn trên đó
Ở phía tây Bắc! Ôi, mười năm ở Tây Bắc
Đất thiêng sông núi hào hùng
Nơi dòng máu nhỏ giọt linh hồn tôi xuống đất
Bây giờ quả đầu xuân đã chín
Ôi sức chịu đựng! Mười năm qua như ngọn lửa
Ngàn năm sau còn đủ sức soi đường
Tôi ra đi, nhưng tôi phải vượt qua nó
Cho con gặp lại mẹ yêu
Ta tìm lại người như nai tìm về suối xưa
Cỏ mừng tháng hai âm lịch, én tìm mùa
Như trẻ đói tìm được sữa
Cái nôi đột ngột dừng lại với bàn tay dang ra
Tôi nhớ anh tôi, anh du kích
Chiếc áo sơ mi nâu anh mặc đêm đó ở đồn cảnh sát
Áo nâu đời rách
Tôi lột đồ bạn đêm qua
Anh nhớ anh trai, anh trai tôi đã liên lạc
Rừng ơi, tôi là băng, rừng tôi đang đợi
Sáng về bản Na, chiều về bản Bắc
Mười năm! Tôi đã không làm mất một phong bì
Tôi nhớ bạn! Lửa hồng thắp lên tóc bạc
Năm tôi bị bệnh, tôi thức suốt một mùa dài
Mẹ con không phải cục máu đông
Nhưng suốt đời con mãi ghi nhớ công ơn
Nhớ bản sương, nhớ lối mây phủ
Chuyện đã qua đâu, trái tim không yêu?
Khi tôi sống, trái đất ở đâu?
Khi ta đi, trái đất đã trở thành một linh hồn!
Chợt nhớ em như mùa đông nhớ lạnh
Tình em như kiến vàng
Khi mùa xuân đến, lông chim rừng chuyển sang màu xanh
Tình yêu làm đất xa quê hương
Anh nắm tay em cuối mùa chiến dịch
Vắt xôi nuôi quân, trốn giữa rừng
Đất Tây Bắc không có lịch
Bữa cơm nếp đầu tiên còn thơm
Tổ quốc gọi ta hay trái tim gọi ta?
Tình con đợi, tình mẹ đợi
Hãy vỗ cánh thật nhanh
Mắt em nhớ trăm ca mái ngói đỏ
Mắt ta nhớ khuôn mặt, tai ta nhớ giọng nói
Mùa người gieo lúa chín
Quay người mà đi, nắm tay nhau mà đến
Sàn nhà nóng lên vì nhựa nóng từ lao móc
Nhựa nóng mười năm máu dân đổ
Tây Bắc em là mẹ thơ
Mười năm chinh chiến, vàng ta đau trong lửa đạn
Bây giờ quay lại, tôi sẽ lấy lại vàng của mình
Có được tất cả những giấc mơ của bạn! Ai nói những con tàu không mơ?
Mỗi đêm không uống trăng
Trái tim tôi như một con tàu, tôi cũng uống
Khuôn mặt hồng hào của tôi trong mùa xuân tuyệt vời
Bài thơ này đã được sử dụng trong chương trình SGK Ngữ Văn 12 từ năm 1990-2006, nhưng đã trở thành bài đọc phụ trong SGK Ngữ Văn 12 từ năm 2007.
Nguồn:
1. Ánh sáng và phù sa, Biên tập Literatura, 1960
2. Toàn tập Chế Lan Viên, Vũ Thị Thường sưu tầm và hiệu đính, Nxb Văn học, 2002
