ánh trăng như một người bạn tâm tình, một lời nhắn nhủ chân thành với chính mình, với mọi người về lối sống chung thủy và quan tâm đến nhau. Vầng trăng trong bài thơ còn là biểu tượng của tình yêu và đạo lí trong sáng, vẹn toàn của con người trong những năm chống Mĩ gian khổ. Ánh trăng cũng như tình yêu thương, chăm sóc của nhân dân dành cho quân đội, đất nước góp phần làm nên chiến thắng luôn sáng ngời, thủy chung, trìu mến. Được coi là biểu tượng của đạo lý thủy chung, thủy chung và vĩnh cửu, ánh trăng nhắc nhở mọi người, dù sống trong hoàn cảnh nào cũng không được quên quá khứ. Tục ngữ: Uống nước nhớ nguồn“.
Câu 1. Nêu vài nét chính về tác giả Nguyễn Duy và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ ánh trăng.
– Nguyễn Duy: tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948 tại Thanh Hóa. Nguyễn Duy là nhà thơ, người lính trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nguyễn Duy được giải nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ 1972-1973 với chùm thơ: Cây tre Việt Nam, hơi nóng rơm, nước mắt và nụ cười, bầu trời vuông. Từ giải thưởng này, ông trở thành gương mặt tiêu biểu của lớp nhà thơ trẻ thời chống Mỹ và kiên trì sáng tác.
– Công việc chính: cát trắng (1973), ánh trăng (1984), mẹ và tôi (1987), đường dài (1989), hiện tại (1990), Về (1994), bụi (1996),…
– Hoàn cảnh hình thành: ánh trăng viết năm 1978 tại Thành phố Hồ Chí Minh, in thành tập ánh trăng (1984).
Bài thơ ra đời sau ba năm kết thúc cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Ba năm sống trong yên bình với những tiện nghi hiện đại, không phải ai cũng nhớ về những vất vả và những kỷ niệm đẹp của một thời đã qua. ánh trăng như một người bạn tâm tình, một lời nhắn nhủ chân thành với chính mình, với mọi người về lối sống chung thủy và quan tâm đến nhau.
Câu 2. Bài thơ ánh trăng Cuốn sách của Nguyễn Duy mang đậm dấu ấn của một trang sử súc tích, có ý nghĩa triết lý sâu sắc. Em hãy bàn về kết cấu, giọng điệu và nêu chủ đề của bài thơ.
Bài tập này yêu cầu học sinh làm rõ các nội dung sau:
– Nêu cấu trúc của bài thơ theo thể truyện.
– Tự sự (tự sự) kết hợp với trữ tình (cảm xúc, giọng điệu).
– Tính cô đọng và ý nghĩa của hình ảnh ánh trăng.
– Xác định chủ đề của bài thơ.
Triển khai như sau:
– Kết cấu bài thơ như một câu chuyện nhỏ kể theo trình tự thời gian:
+ Khổ 1 và khổ 2 nói về thời thơ ấu và khi lớn lên chiến đấu, nhà thơ sống gắn bó với thiên nhiên: ruộng, sông, ao rừng, trăng Rất thân thiện, tốt bụng. Đặc biệt là mặt trăng. Trăng soi sáng cho lũ trẻ xa quê nô đùa, trăng soi đường hành quân của bộ đội… trăng còn khơi gợi những cảm xúc thơ mộng trong tâm hồn mỗi người, trăng trở thành tri kỷ, tình yêu.
+ Câu 3, 4 nói về thời bình, trở về thành phố, nhà thơ được sống trong điều kiện đầy đủ: nhà cao, cửa rộng, đèn điện sáng trưng, gương sáng… khác hẳn với những ngày thơ ấu trong lĩnh vực và trong những ngày. chiến đấu khó khăn trong rừng. Ánh sáng duy nhất là ánh trăng, giờ đây trăng bước xuống ngõ như kẻ ngoài cuộc, kẻ ngoài cuộc, dửng dưng như người không quen biết. Nhưng trớ trêu thay, một tình huống bất ngờ đã xảy ra: điện đột ngột cúp, căn phòng tối om, cửa sổ mở toang và vầng trăng bất ngờ hiện ra soi sáng căn phòng.
+ Khổ 5, 6: Gặp lại vầng trăng: người bạn tri kỉ xưa, giáp mặt, lòng chợt trào dâng bao cảm xúc. Tất cả quá khứ ùa về gợi lại kỉ niệm xưa: cánh đồng, hồ, sông, rừng Những tháng ngày gian khổ, vất vả nhưng gần gũi, yêu thương. Nhà thơ tự trách mình đã quá vô tâm quên đi quá khứ. Vầng trăng lặng lẽ, nghiêm khắc bao dung càng khiến nhà thơ dằn vặt mình hơn, giật mình nhìn lại chính mình.
– Giọng trần thuật kết hợp với giọng điệu trữ tình:
+ Ba khổ thơ đầu: nhịp thơ tuôn trào âm thầm như một lời tâm tình.
+ Câu 4: Giọng thơ đột ngột chuyển hướng, tâm trạng ngỡ ngàng trước hoàn cảnh và sự xuất hiện của trăng.
+ khổ thơ 5, 6: giọng nghiêm trang, trầm tĩnh, xúc động và chiêm nghiệm.
– Kết cấu và giọng điệu của bài thơ có tác dụng làm nổi bật chủ đề, tạo nên tính chân thực, chân thành và sức truyền cảm sâu sắc cho tác phẩm, gây ấn tượng mạnh cho người đọc.
Hình ảnh vầng trăng vừa có ý nghĩa cụ thể, vừa có ý nghĩa khái quát, có ý nghĩa tượng trưng sâu sắc, gợi chiều sâu tư tưởng, triết lí.
+ Vầng trăng là biểu tượng đẹp đẽ của thiên nhiên, là đồ vật thân yêu của tuổi thơ gắn liền với câu chuyện cổ tích về bà lão và những đêm rằm tháng tám. Trăng thơ mông lung với tình yêu; Vầng trăng là chiếc liềm vàng, là chiếc đĩa bạc, là chiếc rương mộng của thi nhân đắm chìm trong cảm xúc. Vì thế, trăng là người bạn tâm tình.
+ Vầng trăng trong bài thơ còn là biểu tượng của tình yêu và đạo lí hoàn hảo, trong sáng của nhân dân ta trong những năm chống Mĩ gian khổ. Ánh trăng cũng như tình yêu thương, chăm sóc của nhân dân dành cho quân đội, đất nước góp phần làm nên chiến thắng luôn sáng ngời, thủy chung, trìu mến. Được coi là biểu tượng của đạo lý thủy chung, thủy chung và vĩnh cửu, ánh trăng nhắc nhở mọi người, dù sống trong hoàn cảnh nào cũng không được quên quá khứ. Tục ngữ: Uống nước nhớ nguồn“.
– Chủ đề: Bài thơ xuất phát từ một tâm sự rất riêng, nhưng là lời nhắc nhở sâu sắc về thái độ sống, tình cảm đối với thiên nhiên, con người, với quá khứ gian khổ, nhưng chan chứa yêu thương, hiền dịu .
Câu 3. Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ ánh trăng nó có nhiều tầng ý nghĩa. Hãy làm cho nó rõ ràng với một đoạn văn.
Bài tập này tích hợp ba kiến thức: đọc-hiểu tác phẩm văn học, tập làm văn và tiếng việt. Để làm tốt phần này, học sinh cần:
– Xác định phương pháp viết đoạn: suy luận, quy nạp hay tổng hợp, từ đó xác định câu chủ đề (câu kết) và câu phát triển.
– Về kiến thức: dựa vào văn bản thơ, kiến thức về đọc-hiểu và một phần gợi ý trong câu 2 (ngắn gọn, nhiều nghĩa, nhiều tầng hình ảnh ánh trăng) để làm bài thi.
Câu 4. Tưởng tượng mình là nhân vật trữ tình a ánh trănghãy nêu dòng cảm nghĩ của bài thơ trong một lời tâm sự ngắn.
– Yêu cầu người viết đưa bản than vào nhân vật trữ tình trong bài thơ để bộc lộ cảm xúc, tâm sự về một tình huống: cúp điện, giật mình thấy lại trăng xưa, tâm sự, tình yêu đã gợi bao kỉ niệm xưa Nó chợt ập đến và tôi tự trách mình đã vô tình quên đi người bạn đã cưu mang cha con tôi trong những năm tháng khó khăn…
– Đọc và tham khảo bài viết:
ÁNH SÁNG
Hai mươi hai giờ đêm, đột nhiên cả một vùng trong thành phố bị mất điện. Tôi nhanh chóng mở cửa sổ. Đột nhiên mặt trăng tròn xuất hiện. Ánh trăng tràn vào phòng soi sáng không gian. Chợt nhận ra ông già, tôi đưa tay ra ngoài cửa sổ, nhìn trăng, trăng cũng nhìn tôi. Cảm xúc dâng trào, tôi thấy vui trong lòng, nước mắt lưng tròng…
Cuộc chiến trường kỳ và khốc liệt đã lùi xa và ba mươi năm đã trôi qua. Tôi trở lại thành phố, nhưng với điều kiện đất nước thống nhất, độc lập, hòa bình, cuộc sống đã khác trước. Nhà cao cửa rộng tiện nghi hiện đại, khác xa những năm tháng gian khổ sống cùng một miền quê, cùng một dòng sông, cùng một bể, cùng một vầng trăng. Phải chăng bây giờ tôi đã quen với những ngọn đèn điên đảo, những khung cửa gương trong cuộc sống hiện đại, đầy đủ và giàu sang mà tôi đã vô tình lãng quên với vầng trăng? Trăng vẫn đi qua ngõ. Nhưng tôi không thấy anh, vô tình, báo bạc, thờ ơ như một người xa lạ đi ngang qua. Đêm nay, điện bỗng vụt tắt, nổi bật giữa không gian bao la kiêu hãnh chỉ có vầng trăng. Vầng trăng vẫn kiên nhẫn soi sáng bầu trời, trái đất và thế giới, không giận dữ hay trách móc.
Đêm nay, trước vầng trăng trong một tình huống bất ngờ, vầng trăng đã gợi cho em biết bao kỉ niệm tuổi thơ với cánh đồng, với dòng sông, với những vũng nước, hòa mình với thiên nhiên. Vầng trăng gợi cho em nhớ về tuổi thơ, nơi chôn rau cắt rốn, em yêu trăng, yêu cả chú Cuội và chị Hằng; kể về một thời chiến tranh khốc liệt trong rừng già được nhân dân đùm bọc, yêu thương. Ngày ấy không có điện, trăng là người bạn già thường độc thoại với tôi, người bạn cùng chiến đấu “Trăng treo đầu trăng” đó là khuôn mặt người phụ nữ đẹp gợi bao khát khao yêu đương, gợi nhiều cánh thơ cho hồn bay v.v. Ngày ấy, người duy nhất khỏa thân sống với trăng. Tình yêu thiên nhiên hồn nhiên như cỏ cây, hoa lá không vụ lợi, nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ quên cánh đồng, dòng sông, hồ nước, nhất là vầng trăng. Tuy nhiên, khi cuộc sống đủ đầy, lòng tôi cũng đổi thay… vô tình nhìn trăng như khách lạ đi qua ngõ.
Đêm nay, đối diện với trăng, trăng vẫn tròn vành vạnh như đồng, như sông, như ao, như rừng chung thủy, đằm thắm, bất biến. Trái tim tôi đầy nước mắt và xấu hổ. Nếu như vầng trăng còn tiếp tục trách móc, mắng mỏ tôi: đồ vô tâm, vô tâm, bạc tình,… cho tôi yên lòng. Nhưng trăng cứ tròn vành vạnh, nhìn lại như chất mà như lòng. Tấm lòng vị tha, độ lượng “Hãy kể cho tôi nghe về một người ngẫu nhiên”. Chính sự vị tha của vầng trăng đã khiến tôi trăn trở, trăn trở và ngẫm nghĩ về quá khứ. Những năm tháng gian khổ, trăng và người thật bình dị và hiền lành! Ngay cả những người chết cũng đã kề vai sát cánh, đoàn kết, cùng nhau chống lại kẻ thù, có được cuộc sống yên bình hôm nay, tại sao lại bất cẩn như vậy?
Cảm ơn vầng trăng đã nhắc nhở tôi về người đại diện “Uống nước nhớ nguồn”, “Đi sông nhớ suối, có ngày nhớ đêm nhớ”.. Nếu chúng ta không biết yêu quý quá khứ, gìn giữ và biết ơn thì rất dễ biến chất thành kẻ vô tâm, bạc nghĩa, bạc tình.
-dehocot.edu.vn-
