“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là một bài thơ đặc sắc tiêu biểu cho phong cách thơ Phạm Tiến Duật
Mở đầu bài thơ là hình ảnh chiếc xe không kính, một hình ảnh có sức hấp dẫn đặc biệt bởi nó chân thực, độc đáo và mới lạ. Trước đây, hình ảnh những chiếc xe chiến tranh đi vào thơ ca thường được tô điểm, tượng trưng chứ không miêu tả cụ thể, chân thực như cách miêu tả của Phạm Tiến Duật. Bằng một phong cách hiện thực như cách Chính Hữu miêu tả “người lính Cụ Hồ thời chống Pháp” trong bài Đồng chí (1948), Phạm Tiến Duật đã chỉ ra và giải thích rất đơn giản “những chiếc xe không kính”. Đơn giản, tự nhiên. : Không kính không phải vì xe không có kính
Xe không kính không phải vì xe không có kính
Bom sốc Quả bom làm rung kính vỡ
Bom đạn khốc liệt của chiến tranh đã phá hủy những chiếc xe nguyên bản còn tốt, hư hỏng: không kính, không mui, không đèn, cốp trầy xước. Hình ảnh những chiếc xe không cửa sổ không phải là hiếm trong kháng chiến chống Mỹ trên đường Trường Sơn, nhưng phải là một người lính, một nghệ sĩ có tâm hồn nhạy cảm, sẵn sàng chiến đấu trực tiếp cùng những người lính lái xe, nhà thơ mới phát hiện ra chất thơ của nó. hình ảnh để đưa nó vào thơ một cách sáng tạo và nghệ thuật.
Không tô vẽ, không phóng đại mà tả thực, nhưng chính cái thực ấy đã khiến người ta phải suy nghĩ, tưởng tượng về mức độ ác liệt của chiến tranh, bom đạn của giặc Mỹ.
Mục đích của việc mô tả những chiếc xe không kính là để ca ngợi những người lính lái chúng. Họ là những thanh niên, với tư thế hiên ngang, không tính đến gian khổ, hy sinh.
Trong cabin không có kính chắn gió, họ có cảm giác mạnh mẽ khi đối diện trực tiếp với thiên nhiên bên ngoài. Những cảm xúc ấy được nhà thơ ghi lại một cách tinh tế, sinh động qua những hình ảnh thơ nhân hóa, so sánh, điệp ngữ:
Tận hưởng cabin chúng ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
Nhìn gió vào dụi mắt cay
Nhìn vào con đường đi thẳng vào trái tim
Thấy sao trên trời bỗng thấy tiếng chim
Làm thế nào để lao vào cabin.
Những câu thơ có nhịp điệu nhanh nhưng vẫn nhịp nhàng khiến người đọc liên tưởng đến nhịp bánh xe trên đường ra trận. Tất cả những sự vật, hình ảnh, cảm xúc mà người lính điều khiển phương tiện trực tiếp nhìn thấy, cảm nhận đều thể hiện một thái độ bình thản, dửng dưng trước hiểm họa chiến tranh, bởi chỉ khi nghỉ ngơi, họ mới thấy hết được. Bạn thấy từ “gió”, “đường đi” thậm chí là “sao”, “cánh chim”. Thế giới bên ngoài ùa vào cabin với tốc độ chóng mặt, tạo nên những cảm xúc bất ngờ cho người lái. Hình ảnh “chim rơi, lao vào buồng” thật sinh động, gợi cảm. Hình ảnh “con đường xuyên thẳng vào tim” gợi lên con đường ra mặt trận, con đường chiến đấu, con đường cách mạng.
Trong ngang dọc, dù khó khăn nhưng những người lính lái xe luôn lạc quan, tin tưởng vào chiến thắng. Những câu thơ lặp lại cấu trúc tự nhiên như văn xuôi, lời ăn tiếng nói hàng ngày cho thấy một hình ảnh đẹp, tự tin và ngổ ngáo:
Không có kính, có bụi,
Keo xịt tóc bạc trắng như ông già
Không cần rửa, anh hút một điếu thuốc
Họ nhìn nhau với nụ cười trên môi.
Không có kính, vâng, quần áo ướt
Trời đang mưa như ở bên ngoài
Không cần thay đổi, chạy thêm trăm cây số
Mưa tạnh, gió thổi khô, nhanh.
Phạm Tiến Duật từng là đoàn viên Đoàn vận tải 559 từng chiến đấu ở Trường Sơn nên chất lính, khí phách hiên ngang thể hiện rất rõ trong thơ ông. Các chiến sĩ lái xe không lùi bước trước gian khổ, trước kẻ thù mà ngược lại, “tiếng hát át tiếng bom”, họ coi đây là dịp để thử thách ý chí kiên cường của mình. Anh yêu cuộc sống, tiếng cười sảng khoái của anh quên đi những hiểm nguy. Câu thơ “nhìn chúng em anh tươi cười” thể hiện sâu sắc niềm lạc quan này.
yêu đồng chí, tình đồng chí keo sơn gắn bó là phẩm chất của người lính. Thời khắc chiến tranh, giữa sự sống và cái chết, những người lính trẻ dù khác lĩnh vực nhưng chung một sứ mệnh, đoàn kết bởi lý tưởng như máu mủ ruột thịt:
Ô tô rơi từ bom
Anh đến đây để thành lập một đội
Tìm bạn dọc đường
Bắt tay qua mảnh kính vỡ.
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Ăn chung bát đũa nghĩa là gia đình
Võng mắc kẹt trên đường
Lại đi, về với trời xanh.
“Trời xanh hơn” bởi lòng người rạo rực với những chặng đường đã đi và những chặng đường sắp tới. “Trời xanh hơn” bởi con người luôn có niềm tin vào một ngày mai thắng lợi. Những người lính đi đầu với lòng kiêu hãnh, dũng cảm, lạc quan, trẻ trung, sôi nổi, giàu tình đồng đội, có lòng yêu nước sâu sắc. Lòng yêu nước là động lực hun đúc ý chí giải phóng miền Nam, đánh thắng giặc Mỹ và bè lũ tay sai thống nhất Tổ quốc:
Không kính, xe không có đèn
Không có mui xe, thân cây có vết trầy xước
Xe tiếp tục chạy về hướng Nam:
Chỉ có trong xe mới có trái tim.
Khổ thơ cuối của bài thơ về tiểu đội xe không kính vẫn giọng thơ mộc mạc nhưng nhạc và hình rất đẹp, rất thơ, vừa gợi cảm, vừa cao vừa sâu để hoàn thành bức chân dung tuyệt vời. Trường Sơn chở bộ đội. Bốn dòng thơ tạo nên hai hình ảnh tương phản đầy kịch tính và bất ngờ. Hai câu đầu đầy những mất mát khó khăn do địch gây ra, do đường xa: xe không kính, không đèn, không nóc, thùng xe trầy trụa…
Điệp ngữ “không” được lặp lại ba lần như muốn nhân lên những thử thách khốc liệt. Hai câu thơ được chia thành bốn đoạn “không kính/ rồi xe không đèn/ Xe không mui/ thân xây xước” như bốn bề gập ghềnh, quanh co, đầy chông gai, đạn bom. Hai câu cuối có giọng điệu tương phản, trôi chảy và hình ảnh đậm nét. Đoàn xe chiến thắng, đánh bay bom đạn, hăng hái tiến ra mặt trận lớn với tình cảm thiêng liêng “vì miền Nam ruột thịt”, vì sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, thống nhất của cả nước. Khổ thơ trong sáng, trong sáng, cả bài thơ là hình ảnh “có một trái tim trên xe”.
Nguồn sức mạnh của cả đoàn xe và cội nguồn anh hùng của mỗi người lái xe được tích tụ, tích tụ trong “trái tim” dũng cảm, kiên cường và yêu nước này. Đằng sau ý nghĩa của câu thơ “chỉ cần bác có tấm lòng trong xe” là chân lý của thời đại chúng ta: sức mạnh quyết định, chiến thắng không phải ở vũ khí, công cụ mà ở con người có chí khí, dũng cảm. , lạc quan, quyết thắng. Đoạn thơ hay nhất có lẽ là dòng cuối “mắt thơ” đã làm nổi bật chủ đề, làm rạng ngời vẻ đẹp của hình tượng nhân vật trong bài thơ. Không có phương tiện vật chất, những người lính Đoàn vận tải 559 vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, giữ vững phẩm chất con người Việt Nam anh hùng, như lời ca ngợi của Tố Hữu:
Không có tất cả, tôi giàu can đảm
Sống không khom lưng, chết vẫn ung dung
Giặc muốn tôi làm nô lệ, tôi lại làm anh hùng
Sức mạnh của nhân loại mạnh hơn bạo lực
“Những bài thơ về tiểu đội xe không kính” là một bài thơ đặc sắc tiêu biểu cho phong cách thơ Phạm Tiến Duật cũng như một số tác phẩm tiêu biểu của các nhà thơ Lửa Lành, Trường Sơn Đông Trường Sơn Tây, Tôi… Bài thơ trẻ, như một người lính. tiếng nói xuất phát từ tâm hồn hào sảng của thế hệ người lính Việt Nam thời chống Mỹ mà chính nhà thơ đã sống và trải qua. Từ sự giản dị của ngôn từ, sự sáng tạo của chi tiết hình ảnh, sự linh hoạt của nhạc điệu, bài thơ đã tiêu biểu và tôn vinh vẻ đẹp của phẩm giá con người, hòa quyện với cảm hứng lãng mạn và nhạc điệu cách mạng. Thưởng thức bản anh hùng ca của nền văn học Việt Nam trong ba mươi năm chống ngoại xâm 1945-1975.
