Hình ảnh những chiếc xe không kính trong bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật đã làm nổi bật rõ nét hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn. Trong điều kiện vật chất, phương tiện thiếu thốn tối thiểu, đó là dịp để người chiến sĩ lái xe thể hiện những phẩm chất cao quý và sức mạnh tinh thần to lớn, nhất là lòng dũng cảm, tinh thần bất khuất.
Tư thế kiêu hãnh và hào hiệp
Vẻ đẹp của người lính đi đầu thể hiện trước hết ở tư thế hào hoa, ung dung, trang nghiêm, tự tin và ở tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời:
Tận hưởng cabin chúng ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
Nghệ thuật đảo ngữ với từ “ung dung” đảo ngược ở đầu câu thứ nhất và nghệ thuật đảo ngữ với từ “thấy” được lặp đi lặp lại nhiều lần ở câu thơ thứ hai đã nhấn mạnh tư thế ung dung, thản nhiên và tự tại. người lính lái xe. Cái nhìn của Người là một tầm nhìn bao quát, rộng lớn “nhìn đất”, “nhìn trời”, vừa trực diện, vừa rất tập trung, “nhìn thẳng”. Nhìn gian khổ, gian khổ, hy sinh không sợ hãi, không trốn tránh – dũng khí kiên định.
Trong tư thế thư thái ấy, người lính lái xe đã có những cảm nhận riêng khi tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên bên ngoài:
Nhìn gió vào dụi mắt cay
Nhìn vào con đường đi thẳng vào trái tim
Thấy sao trên trời bỗng thấy tiếng chim
Làm thế nào khỏe mạnh, làm thế nào để chạy trong cabin.
Đằng sau tay lái của chiếc xe không có kính chắn gió, các yếu tố tự nhiên và chướng ngại vật rơi xuống, ném và đâm vào cabin. Tuy nhiên, quan trọng hơn, các em có cảm giác được bay bổng, hòa mình với thiên nhiên để rồi tự do giao tiếp, chiêm ngưỡng thế giới bên ngoài. Điều này được thể hiện ở nhịp thơ đều đặn, trôi chảy như một chiếc xe lăn với cách sử dụng linh hoạt ẩn dụ “thấy” và phép liệt kê. Có nhiều cảm giác thú vị đến với người lính trên những chiếc xe không kính.
Những hình ảnh “con đường”, “trời sao”, “cánh chim”… diễn tả rất cụ thể cảm giác của người lính khi điều khiển những chiếc ô tô không cửa kính. Khi xe chạy trên đường bằng, tốc độ của xe nhanh, dường như không còn khoảng cách giữa bạn và con đường nên bạn có cảm giác con đường đang đi thẳng vào tim mình. Và cảm giác thú vị khi xe chạy trong đêm, “ngắm sao trời” và khi qua những khúc cua gấp, những chú chim dường như bỗng “chui vào cabin”. Thiên nhiên và vạn vật dường như cũng bay trên chiến trường. Tất cả những điều này đã giúp người đọc cảm nhận được ở họ sự hào hoa, kiêu hãnh, lãng mạn và tình yêu cuộc sống của tuổi trẻ. Tất cả đều là thực, nhưng qua cảm nhận của nhà thơ, chúng đã trở thành những hình ảnh lãng mạn.
Vẻ đẹp lạc quan, sôi nổi bất chấp khó khăn
Một vẻ đẹp nữa làm nên bức chân dung tinh thần của người lính trong bài thơ là tinh thần lạc quan, sôi nổi bất chấp khó khăn, hiểm nguy:
Không có kính, có bụi,
Keo xịt tóc bạc trắng như ông già
Không cần rửa, anh hút một điếu thuốc
Họ nhìn nhau với nụ cười trên môi.
Không có kính, vâng, quần áo ướt
Trời đang mưa, mưa như ngoài kia
Không cần thay đổi, chạy thêm trăm cây số
Mưa tạnh, gió mau khô.
Những câu thơ giản dị như lời nói đời thường, với giọng điệu nhẹ nhàng, hóm hỉnh ngang dọc, cấu trúc: “chưa…”, “cũng…”, “chưa”, các từ láy “nặng nề” phèo, “là lặp đi lặp lại cười ha ha”, “hút mau”… làm nổi bật niềm vui, tiếng cười của người lính tự dưng cất lên giữa gian khổ, hiểm nguy của chiến trường. Cái tài của Phạm Tiến Duật ở bài thơ này là ở chỗ hai câu đầu đã nói lên sự khắc nghiệt. hiện thực mà phải chấp nhận, hai vế cuối thể hiện tinh thần vượt lên hoàn cảnh của người lính lái xe trong chiến tranh khốc liệt, xe không có kính nên “bụi tung tóc trắng như ông già” là lẽ đương nhiên, xe không có kính nên “ướt áo”, “mưa như trút nước ngoài trời” là đương nhiên, trước mọi khó khăn, nguy hiểm nó vẫn “cười” và chẳng cần lo lắng, phiền muộn gì cả. sẵn sàng chấp nhận thử thách, gian khổ như thể đó là điều tất yếu. Dùng tính bất biến của lòng dũng cảm và bản lĩnh để chiến thắng những bâng khuâng của chiến trường gian khổ, khốc liệt của sự sống và cái chết. Đọc những câu thơ này giúp ta hiểu được phần nào về cuộc sống của người lính trên chiến trường trong những năm chống Mỹ cứu nước. Đó là cuộc sống gian khổ trong bom đạn ác liệt, nhưng tràn đầy lạc quan, nhiệt huyết và yêu đời. Đẹp đẽ và kiêu hãnh làm sao!
đồng chí đồng chí
Sâu xa hơn, bằng ống kính điện ảnh của người nghệ sĩ, nhà thơ đã ghi lại những khoảnh khắc đẹp thể hiện tình đồng đội của những người lính lái xe không kính:
Ô tô rơi từ bom
Anh đến đây để thành lập một đội
Tìm bạn dọc đường
Bắt tay qua mảnh kính vỡ.
Chính sự khốc liệt của chiến tranh đã tạo nên biệt đội xe không kính. Xe từ khắp nơi đổ về đây thành từng đội. Cái “bắt tay” thật đặc biệt. “Bắt tay qua mảnh kính vỡ.” Xe không kính trở thành điều kiện thuận lợi để anh em thể hiện tình cảm. Cái bắt tay thể hiện sự tin tưởng, tiếp thêm sức mạnh cho nhau, bù đắp về mặt tinh thần cho những thiếu thốn vật chất mà họ phải chịu đựng. Có một sự bắt gặp ý thơ của Chính Hữu trong bài thơ “Đồng chí”: “Thương nhau nắm tay nhau” nhưng hồn nhiên hơn, trẻ trung hơn. Đây là quá trình trưởng thành của thơ ca và quân đội Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Tình đồng hành, tình đồng đội còn được thể hiện một cách ấm áp, giản dị qua những giờ hoạt động của các em:
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Ăn chung bát đũa nghĩa là gia đình
Võng mắc kẹt trên đường
Quay đi quay lại, bầu trời trong xanh hơn.
Bị cuốn vào trận mạc, họ càng bị cuốn vào cuộc sống đời thường, sau phút nghỉ ngơi ngắn ngủi và bữa trưa sum họp, những người lính lái xe đã xích lại gần nhau như một gia đình: “Chung dĩa, chung đũa là người nhà”. Định nghĩa về gia đình là quân tử, hài hước nhưng chân thành sâu sắc. Đó là một gia đình những người lính cùng chung sứ mệnh, cùng lý tưởng chiến đấu.
Điệp ngữ “lại đi” và hình ảnh “trời xanh thêm” tạo âm hưởng êm đềm, nhẹ nhàng, thể hiện niềm lạc quan, niềm tin của người lính về thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Lời thơ trong trẻo như tâm hồn của người lính, như khát vọng, tình yêu họ gửi vào đời.
Chính tình đồng chí, đồng đội đã trở thành động lực giúp anh em vượt qua khó khăn, hiểm nguy, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc thân yêu. Sức mạnh của người lính thời đại Hồ Chí Minh là vẻ đẹp kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Họ là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là hình ảnh đẹp nhất của thế kỷ “Thủ Thạch Sanh của thế kỷ XX” (Tố Hữu).
Sẵn sàng chiến đấu
Khổ thơ cuối đã hoàn thiện vẻ đẹp của người lính, đó là lòng yêu nước, ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam thống nhất đất nước:
Không kính, xe không có đèn
Không có mui xe, thân cây có vết trầy xước
Xe tiếp tục chạy về hướng Nam:
Xe chính chủ cần có tâm.
Giờ đây, những chiếc xe không chỉ mất kính mà còn không có đèn, không có mui và bị trầy cốp. Chiếc xe bị biến dạng hoàn toàn. Lính lái xe chồng chất khó khăn. Gian khổ trên chiến trường tăng lên gấp nhiều lần nhưng không ngăn được những đoàn xe đang ngày đêm tiến lên.
Lý do những chiếc xe bị phá hủy này vẫn được sử dụng như trang phục khiêu vũ là gì? Nhà thơ giải thích: “Miễn là có một trái tim trong xe”. Nhịp thơ nhanh mạnh như nhịp chạy của những chiếc ô tô không cửa sổ. Từ hàng loạt từ “ta” trên, nhà thơ khẳng định một cái có, tức là “một tấm lòng”. “Trái tim” là hoán dụ tu từ chỉ người lính dẫn đường Trường Sơn năm xưa. Lòng họ đau xót nhìn đồng bào miền nam sống trong khói lửa bom đạn, đất nước bị chia cắt 2 miền. Trái tim ấy chan chứa tình yêu Tổ quốc như máu thịt, như cha với mẹ, vợ như chồng… Trái tim ấy luôn sôi sục lòng căm thù giặc Mỹ tàn bạo.
Tình yêu và lòng căm thù là động lực thôi thúc người chiến sĩ khát vọng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Để ước mơ này thành hiện thực, chỉ còn một con đường: vững tay lái, vững tay lái. Vì vậy, thử thách tăng lên, nhưng tốc độ và hướng không thay đổi.
Đằng sau những nghĩa đó, câu thơ còn muốn hướng con người đến chân lý của thời đại chúng ta: sức mạnh quyết định để chiến thắng không phải ở vũ khí, mà ở con người giàu ý chí, anh dũng, lạc quan, quyết thắng. . Câu cuối có thể coi là câu hay nhất của bài thơ. Đó là một từ khẩu, một con mắt thơ, soi sáng chủ thể, tỏa sáng vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ lái xe ô tô thời chống Mỹ.
Tác giả đưa ra cách lý giải đầy bất ngờ nhưng hợp lý, nói lên sự thật sâu xa về sức mạnh của lòng yêu nước. Toàn bộ chiếc xe không còn nguyên vẹn, chỉ cần tấm lòng yêu nước và trái tim của người miền Nam còn nguyên vẹn, chiếc xe vẫn sẽ ra trận và đến đích. Đó là lòng dũng cảm, sự kiên cường, sức mạnh của lòng yêu nước và ý chí quyết chiến, quyết thắng. Trái tim người lính khiến chiếc xe trở thành một thể thống nhất với người lính, không gì có thể phá hủy, ngăn cản được. Những chiếc xe thậm chí còn độc đáo hơn bởi vì chúng là những chiếc xe được thúc đẩy bởi trái tim. Bức chân dung người lính được hoàn thiện bằng lòng quả cảm anh dũng và tấm lòng nhân ái.
Đoạn thơ đã khắc sâu những chân dung độc đáo về người lính dẫn Trường Sơn thời chống Mỹ: gan góc, dũng cảm, đầy ngạo nghễ trong cái giản dị nhất và chan chứa yêu thương. Đây cũng chính là hình ảnh tiêu biểu của người lính Việt Nam, của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
