Tổng quan văn học Việt Nam được xem xét trên ba phương diện chính: bộ phận, thành phần; các giai đoạn phát triển và một số nét truyền thống của văn học dân tộc.
Hướng dẫn học tập
Câu 1 (SGK Ngữ Văn 10 trang 13): Sơ đồ các bộ phận của văn học Việt Nam:
văn học việt nam
– Văn học dân gian:
+ Thể loại: thần thoại, sử thi, cổ tích, ngụ ngôn, ca dao, tục ngữ
+ Tính chất: tính truyền miệng, tính tập thể, tính thực tiễn
Văn học viết:
+ Văn học trung đại (thế kỷ 19 – 19): văn xuôi (truyện, truyện, tiểu thuyết), thơ (Cổ phong, Đường luật, trường ca), văn tế (phú, cáo, tế)
+ Văn học hiện đại (từ đầu TK XX đến cuối TK XX): tiểu thuyết, phóng sự, thơ tự do, sử thi
Câu 2 (SGK Ngữ văn 10 trang 13): Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam
Văn học viết là tác phẩm viết, mang đậm dấu ấn của mỗi tác giả
Sự phát triển của văn học viết gắn liền với lịch sử chính trị, văn hóa xã hội của đất nước.
Văn học Việt Nam được chia thành ba thời kỳ lớn:
+ Văn học từ thế kỷ I đến hết thế kỷ XIX
+ Văn học từ đầu thế kỷ XX – Cách mạng tháng Tám 1945
+ Văn học sau CMT8 1945 – cuối TK XX
Thời kỳ đầu gọi là văn học trung đại, hai thời kỳ cuối gọi chung là văn học hiện đại.
văn học trung đại
– Viết: Chữ Hán và Tên
+ Văn học chữ Hán (tồn tại đến cuối thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20): Chịu ảnh hưởng của các học thuyết lớn phương Đông như Nho giáo, Phật giáo, tư tưởng Lão – Trang. Tham gia vào hệ thống thể loại và thi pháp của văn học cổ và trung đại Trung Quốc.
+ Tên văn học: Bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ XV và đạt đến đỉnh cao vào cuối thế kỷ XIX. Mang âm hưởng văn học dân gian nhưng triệt để và sâu sắc hơn. Các tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo, đồng thời phản ánh quá trình dân tộc hóa, dân chủ hóa văn học trung đại.
văn học hiện đại
– Chữ viết: chữ Quốc ngữ
– Văn học trung đại có nhiều đổi mới và khác biệt lớn: sự xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ chuyên nghiệp; sáng tác đi vào cuộc sống nhanh hơn nhờ kỹ thuật in ấn hiện đại; Nhiều thể loại mới ra đời.
– Giai đoạn 1930 – 1945, các nhà văn đi theo CM, cống hiến tài năng, sức lực cho sự nghiệp CM văn học nước nhà. Từ CMT8 năm 1945, một nền văn học mới ra đời dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng cộng sản Việt Nam.
Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước cùng với công cuộc đổi mới năm 1986, nền văn học hiện đại Việt Nam bước sang một giai đoạn mới, phản ánh sâu sắc công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Câu 3 (SGK Ngữ văn 10 trang 13): Văn học Việt Nam thể hiện chân thực, sâu sắc đời sống tư tưởng, tình cảm của con người Việt Nam trong nhiều mối quan hệ đa dạng.
Đối tượng trung tâm của văn học là con người; Con người trong văn học tồn tại trong bốn mối quan hệ cơ bản.
– Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiên: Tình yêu thiên nhiên là một trong những nội dung quan trọng của văn học Việt Nam.
– Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân tộc: Văn học Việt Nam phản ánh sự nghiệp dựng nước và giữ nước
– Con người trong các mối quan hệ xã hội: Văn học Việt Nam thể hiện khát vọng, ước mơ về một xã hội tốt đẹp, công bằng.
– Con người Việt Nam và sự tự nhận thức: Văn học Việt Nam xây dựng một “đạo làm người” với nhiều phẩm chất tốt đẹp.
