Bài thơ “Nói với con” đi vào lòng người đọc bởi một tình cảm gần gũi mà thiêng liêng, cao cả: tình cha con. Đây là những tâm sự của một người cha đối với con mình, đây là những điều cha muốn nói với con, con hiểu.
Khái quát bài thơ Nói với con
Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ “Nói với em” được nhà thơ Y Phương viết trong khoảng thời gian sau năm 1975, đất nước hòa bình, thống nhất nhưng vô cùng khó khăn, thiếu thốn.
Bố cục của bài thơ
Mượn lời con, nhà thơ nhớ về cội nguồn lương thực nuôi sống mỗi con người, nhớ về sức sống bền bỉ, mãnh liệt của quê hương. Bài thơ được chia làm hai phần:
- Đoạn 1 (từ đầu đến “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”): Tôi lớn lên trong sự yêu thương đùm bọc của cha mẹ, trong cuộc sống lao động thơ mộng nơi xứ người.
-
Đoạn 2 (còn lại): Tự hào về sức sống mạnh mẽ trường tồn, truyền thống cao đẹp của quê hương và mong muốn tiếp tục xứng đáng với điều đó.
Bài thơ đi từ tình yêu gia đình đến tình yêu đất nước, từ những kỉ niệm thân thiết, nghiêm trang mà nâng lên ý nghĩa cuộc sống.
Đặc điểm nội dung và nghệ thuật
- bài thơ nói cho tôi thể hiện tình cảm của cha mẹ với con cái, tình yêu quê hương sâu nặng. lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc ta, điều đó nhắc nhở chúng ta phải gắn bó với truyền thống, quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.
-
Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, linh hoạt về cách diễn đạt nhưng vẫn giàu vần điệu; nó mang hình thức của một người cha tin tưởng, dặn dò con trai, tạo nên một giọng điệu nghiêm trang, trìu mến, ấm áp và tin tưởng; thiết kế chặt chẽ, khả năng lãnh đạo, tư vấn tự nhiên, tâm trạng dễ chịu, dễ thuyết phục; hình ảnh thơ cụ thể khái quát, dân dã mà giàu chất thơ, đậm đà bản sắc thơ núi rừng.
Hướng dẫn tiếp cận bài thơ
Đoạn 1: Tình yêu thương của cha mẹ, sự chăm sóc của quê hương với con cái.
- Bài thơ là lời của một người cha miền núi với đứa con của mình. Những lời đầu tiên người cha nói với con là lời nhắc nhở về cội nguồn thiêng liêng nuôi dưỡng mỗi con người, đó là gia đình và quê hương. Bốn dòng đầu của bài thơ như bộc lộ một câu tứ tuyệt đẹp về một gia đình hạnh phúc, gợi lên hình ảnh, không khí gia đình đầm ấm, đùm bọc. Đứa bé đang tập đi, tập nói, có lúc bé rúc vào lòng mẹ, có lúc nắm tay bố. Con cái lớn lên trong tình yêu thương, trong sự chào đón và kỳ vọng của cha mẹ. Từng bước đi, từng tiếng nói, từng tiếng cười của con trẻ đều được cha mẹ nâng niu, che chở, nâng đỡ và đón nhận với niềm vui khôn xiết. Hình ảnh thơ ở đây cụ thể, gợi cảm nhưng giàu ý nghĩa khái quát và tượng trưng:
Chân phải đi về phía cha
Chân trái bước một bước về phía mẹ
Một bước để chơi giọng nói
Hai bước để cười
- Những câu thơ sau nhắc em nhớ về cội nguồn lớn lao nhất đã nuôi lớn em đó là quê hương. Từ trong gia đình, lớn lên con sẽ cảm nhận được cội nguồn mạnh mẽ này. Đó là một quê hương với những con người cần cù mà cuộc sống thật ý nghĩa và nên thơ. Người cha nhắc nhở con trai mình với niềm tự hào và tràn đầy tình yêu thương:
Đối tác của tôi yêu tôi rất nhiều
Đan bằng nan hoa
Những bức tường của ngôi nhà được làm bằng những bài hát
Rừng hoa
Những người vì trái tim
“Đồng minh”, một cách nói giản dị, ấm áp, chỉ những người cùng miền, cùng miền, những người cùng chung mảnh đất, cùng quê hương, cùng dân tộc. Những dòng mở đầu bằng cụm từ “đồng bào” dâng lên ở bốn điểm chính như điệp, điệp, điệp khiến âm điệu, nhịp thơ vừa ngân vang, vừa nhấn mạnh ý, vừa luyến láy. nghi thức về nơi chôn rau cắt rốn với tình cảm thắm thiết. Cuộc sống cần cù, tươi vui của “đồng minh” được gợi lên qua những hình ảnh cụ thể, gợi cảm. Câu cá dưới bàn tay người bạn đã trở thành những chiếc đài, những bức tường nhà xen kẽ không chỉ bằng gỗ, mà bằng những con chữ, bằng vẻ đẹp tâm hồn – hay chính con người nơi đây đã dựng nên ngôi nhà, cuộc sống. cuộc sống của họ với chiều sâu của văn hóa và lối sống.
Các động từ “cài”, “ken” diễn tả hành động, miêu tả cụ thể và nói lên sự lưu luyến, phong bì ra đi. Con người nơi đây yêu lao động, yêu cái đẹp, biết làm đẹp cho đời. Và núi rừng quê hương thật nên thơ và ý nghĩa. Rừng không chỉ cung cấp gỗ cho măng mà còn cho hoa. Con đường dành cho những con rồng bao dung và nhân từ. Đó là con đường vào làng lên bản, từ thung lũng lên rừng, con đường từ sông ra suối, con đường đến trường, con đường làm ăn, con đường đi đến mọi chân trời góc biển, những nẻo đường đã nâng gót trẻ thơ.Yêu thương. Thiên nhiên ấy ban tặng vẻ đẹp cho con người và che chở, nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn và lối sống: “Rừng hoa – Con đường của lòng”. Cách nói mộc mạc, giản dị gợi những suy nghĩ sâu sắc.
Đoạn 2: Những phẩm chất cao quý của người đồng đội và ước vọng của người cha qua lời giao phó cho con
Qua việc ca ngợi những đức tính cao quý của những người bạn cùng trang lứa, người cha nhắc nhở người con lòng tự hào về quê hương, về dân tộc, dạy con tiếp nối và phát huy truyền thống của quê hương một cách đàng hoàng.
- Âm vang câu thơ “Bạn đồng hành yêu em lắm” (chỉ khác một chữ “yêu”) như một điệp khúc vang vọng đầy yêu thương và tự hào, nhưng như một lời nhắc nhở chân thành, đồng thời mở ra một ý tưởng mới:
Đối tác của tôi yêu tôi rất nhiều
Mức độ cao của nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dù có chuyện gì xảy ra, tôi vẫn muốn
Sống đá không ghét đá gồ ghề
Sống trong thung lũng không ghét thung lũng nghèo
Sống như sông như suối
Lên thác qua ghềnh
Đừng lo lắng về công việc khó khăn
“Đồng minh” không chỉ chăm chỉ, giỏi giang, biết quan tâm, tài năng và đáng yêu mà còn có nhiều đức tính tốt đến mức “đáng tiếc”. Trải qua bao gian nan thử thách, bao niềm vui nỗi buồn, người dân quê anh đã tôi luyện, hun đúc ý chí, đã “Lắm nỗi buồn đo – Xa nuôi chí”, nêu cao một thái độ sống cao đẹp. Hai câu thơ bốn chữ cô đọng, đăng đối như một câu tục ngữ, đúc kết một thái độ, một cách ứng xử cao thượng. Những “đồng minh” sống vất vả nhưng mạnh mẽ, hào hiệp, kiên trì đoàn kết với quê hương dù gian khổ, đói nghèo.
Tác giả dùng từ ngữ, hình ảnh để diễn tả khoảng cách không gian: cao, xa, như sông, như suối, lên xuống thác ghềnh thể hiện tâm hồn và ý chí mạnh mẽ, phóng khoáng; lấy những hình ảnh “gập ghềnh đá cheo leo”, “lên xuống ghềnh thác” để nói lên cuộc sống nghèo khó, vất vả. Điệp từ và nhịp điệu “sống” của bài thơ luôn tuôn trào và gợi lên mạnh mẽ sức sống bền bỉ, mãnh liệt của con người trước cuộc sống còn nhiều gian nan, vất vả. Con của đá, sống trong đá rất dũng cảm. Cả “liên minh” đều tràn đầy nghị lực, lạc quan vươn lên, vượt qua hoàn cảnh khắc nghiệt mà vẫn tràn đầy tình yêu, niềm tự hào về quê hương đất nước.
Từ đó, người cha mong con phải có ý thức trung thành với Tổ quốc, biết chấp nhận và vượt qua khó khăn, thử thách bằng ý chí, nghị lực và niềm tin. Đất nước sau bao năm dài chiến tranh vẫn còn đói nghèo, những người con phải biết đoàn kết, sẻ chia, không chê bai, không âu lo, sống cao thượng, quật cường “như sông như suối”.
- Tấm lòng của người cha vẫn tiếp tục, lời khuyên ngày càng sâu sắc và nghiêm túc hơn:
Mates là sống và thịt
Không nhiều người là nhỏ
Đồng bào tự đục đá nâng đất
Còn quê hương thì tùy tục.
Da em bé, mặc dù thô
chúng ta đi đây
không bao giờ được nhỏ
Lắng nghe tôi.
Y Phương vẫn dùng những từ ngữ quen thuộc của người miền núi, cách nói cụ thể, giàu hình ảnh nhưng đầy ẩn ý, mang màu sắc triết lí, chiêm nghiệm. “Đồng minh” mộc mạc, giản dị nhưng không tầm thường, nhỏ bé nhưng giàu lòng tự trọng, dũng cảm, niềm tin, giàu tâm hồn và giàu khát vọng xây dựng quê hương. Chính những con người ấy bằng sự nỗ lực, kiên nhẫn hàng ngày đã làm cho quê hương có những truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp, đậm đà bản sắc văn hóa riêng.
Từ đó, người cha đã truyền cho con trai mình niềm tự hào về vẻ đẹp và sức mạnh truyền thống của quê hương, phẩm chất của người cha dân tộc. Và từ đó, người cha nhắc nhở người con phải sống xứng đáng với “người bạn đời của mình”, tự tin mà vững vàng trên đường đời, sống cao thượng như cha mình, không cúi đầu trước khó khăn, thử thách, đừng nhỏ nhen, tầm thường trong cuộc sống. đằng trước. của thế giới để “nâng tầm Tổ quốc”, để Tổ quốc ngày càng phát triển. Lời nói của người cha đầy tình cảm, nghiêm túc và tin tưởng. Điều mà người cha giao phó cho con đã vượt lên trên tình cảm gia đình, trở thành thông điệp thiêng liêng giữa các thế hệ.
Nghe thơ Nói với con từ nhiều góc nhìn
Lời tác giả Y Phương
“Vào cuối những năm 1970, đầu những năm 1980, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân cả nước nói chung, đồng bào các dân tộc miền núi nói riêng hết sức khó khăn, thiếu thốn. Vì đất nước ta vừa bước ra khỏi cuộc kháng chiến trường kỳ và vô cùng gian khổ chống đế quốc Mỹ. Thực tế xã hội này đã tác động sâu sắc đến đời sống nhân dân. Phần lớn nhân dân ta vẫn kiên trì khắc phục và tìm mọi cách khắc phục, duy trì sự sống. Chúng vẫn tồn tại và tiếp tục phát triển, không phải nhờ sự kỳ diệu của một thế lực tự nhiên nào, mà chỉ nhờ sức mạnh tinh thần của truyền thống văn hóa ngàn đời lưu truyền.
- Cuối năm 1975 tôi cũng mới từ mặt trận trở về, sau tám năm đánh giặc xa nhà, tôi trở về lấy vợ sinh con trong hoàn cảnh đói khổ chung của toàn xã hội. Nhìn đứa con bưng bát cơm ăn mà không có con cá mà lòng đau xót khôn tả. Vì chúng tôi cũng như bao gia đình lao động khác chỉ sống bằng đồng lương ít ỏi. Hàng khan hiếm, giá tăng chóng mặt từng ngày. Bên cạnh những điều tốt đẹp của người lương thiện là rất nhiều kẻ tha hóa, biến chất. Họ buôn bán gian dối, lợi dụng kẽ hở của nhà nước để làm ăn phi pháp. Ở miền Nam, một số nhỏ cán bộ ngụy quyền Sài Gòn không chiếm được đã tìm mọi cách vượt biên, trốn ra nước ngoài.
Từ thực tế khó khăn ngày ấy, tôi viết bài thơ này để tự tin, tự động viên mình và nhắn nhủ con cháu mai sau.
Ý kiến của Nguyễn Trọng Hoàn
“Thể thơ tự do, số câu không đều, phù hợp với mạch cảm xúc tự nhiên, linh hoạt của bài thơ. Nhịp điệu rung rinh, êm ái, trong trẻo, réo rắt, đanh thép… tạo nên sự cộng hưởng hài hòa với những cung bậc tình cảm khác nhau trong lời cha nói với con. Ngôn ngữ thơ giản dị trong sáng, hình ảnh mộc mạc, cô đọng mà vẫn phong phú, sinh động, quyến rũ.
Nhờ đó Y Phương hiểu và khắc họa được nét tinh túy trong bản sắc truyền thống của các dân tộc miền núi. Cha dặn hay là nhắn nhủ thế hệ!”.
(Nguyễn Trọng Hoàn – Bạn đọc hiểu văn bản ngữ văn 9SD)
